Amortyzatory rowerowe. Jakie wybrać?

Widelce rowerowe dzielą się na sztywne oraz amortyzowane. W dzisiejszych czasach trudno wyobrazić sobie rower górski bez amortyzowanego widelca. Dzięki takim widelcom przednie koło roweru jest w stanie płynnie pokonywać różne nierówności napotkane na drodze. Pozwala to na łatwiejszą i lepszą kontrolę nad rowerem podczas pokonywania przeszkód i znacznie poprawia komfort jazdy. Reprezentantów tego ważnego elementu, jakim jest amortyzator rowery mamy wielu, stąd wiele paramatrow, na które trzeba zwrócić uwagę. Postaramy się w szczegółach przeanalizować to zagadnienie i ułatwić Wam wybór odpowiedniego amortyzatora.

Plusy i minusy

Na początku warto zaznaczyć, że amortyzator rowerowy ma swoje wady i zalety. Głównymi zaletami rowerów wyposażonych w amortyzatory rowerowe są: zwiększony komfort i lepsze prowadzenie, które uzyskuje się dzięki lepszemu kontaktowi koła z nawierzchnią drogi.

Dzięki widelcowi amortyzowanemu przednie koło roweru w trakcie pokonywania nierówności i wybojów robi to płynnie i z minimalną ilością silnych uderzeń (tłumienie drgań). Nawet przy dużych prędkościach rower wyposażony w widelec amortyzowany nie traci kontaktu z nawierzchnią, co znacznie ułatwia sterowanie i stabilność jazdy. Amortyzowane widelce zmniejszają również zmęczenie i zużycie komponentów rowerowych, dbają o nasz aparat ruchowy, szczególnie w okolicach ramion, pleców i nadgarstków.

Do wad widelców amortyzowanych można zaliczyć ich większą wagę niż w przypadku konwencjonalnych widelców sztywnych oraz skłonność ku traceniu energii, która występuje podczas kołysania (zwłaszcza podczas pedałowania i jazdy pod górę). Niemniej jednak, producenci nowoczesnych widelców amortyzowanych starają się, aby były one coraz lżejsze i wyposażone w ustawienia, które pozwalają dostosować sztywność widelca, jego tłumienie i kompresje, a nawet zablokować jego ruch.

 

 

 

Rola amortyzatora w rowerze

Pierwszą i najważniejszą funkcją, za którą amortyzator rowerowy odpowiada, jest kontakt z podłożem. Oznacza to, że amortyzacja umożliwia stały kontakt z podłożem. Na równej i prostej drodze to się nie sprawdzi, ponieważ koła zawsze stykają się z nawierzchnią drogi. Jednak przy nierównościach rower będzie cały czas podskakiwał, tracił kontakt z nawierzchnią, tracił prędkość i sterowność.

Drugą funkcją amortyzacji jest kontrola. Każdy nierówny teren destabilizuje rowerzystę, ponieważ powoduje wstrząsy kierownicy, co skutkuje utratą kontroli. Amortyzacja pozwala zachować stabilność prowadzenia poprzez złagodzenie wstrząsów, umożliwiając większą precyzję sterowania.

Trzecią funkcją jest komfort. Większość ludzi uważa, że jest to pierwotna funkcja amortyzacji i rzeczywiście jest w tym trochę prawdy. Komfort jest tym, czego większość nabywców niezainteresowanych profesjonalnym kolarstwem szuka w rowerze. W związku z tym niezwracanie należytej uwagi na kontrolę jest po prostu nieopłacalne dla producentów. Dla początkujących amortyzacja jest ważna, ponieważ pomaga im czuć się komfortowo podczas jazdy na rowerze.

 

 

 

Rodzaje amortyzatorów rowerowych i ich budowa (podstawa)

Amortyzator rowerowy to mniej lub bardziej skomplikowana konstrukcja. Uogólniając jest to system składający się z tłumika, sprężyny, rury sterowej, korony widelca, regulatorów, górnych i dolnych goleni. Do tego oczywiście dochodzą części pozwalające na montaż koła oraz mocowanie do hamulców. "Sprężyna" jest przeznaczona do tłumienia wstrząsów. Może być stalowa sprężyna lub pneumatyczna. Amortyzator tłumi drgania (poprzez szybkie ściskanie i powolny powrót do stanu początkowego).

Większość amortyzatorów zbudowana jest na zasadzie teleskopu (rura o mniejszej średnicy w większej). Składają się one z tzw. goleni - rurek o większej średnicy, wewnątrz których znajduje się amortyzator. Golenie zawierają rurki wewnętrzne (tłoki widelca), a na ich łączeniu znajdują się uszczelki zapobiegające przedostawaniu się kurzu i brudu do wewnętrznej części widelca. Aby wzmocnić konstrukcję widelca amortyzowanego, jego golenie są zwykle połączone za pomocą wzmacniacza. Dwa tłoki widelca i rura sterowa roweru są połączone tak zwaną "koroną" widelca. Ustawienia amortyzatora widelca znajdują się zwykle na koronie i w dolnej części goleni.

 

 

 

Istnieją dwa główne podziały amortyzatorów rowerowych: amortyzator rowerowy przedni (rowery z takim amortyzatorem mianuje się Hardtail) i tylny zwany damperem (razem z przednim tworzą system amortyzujący o potocznej nazwie Full), a także amortyzowane sztyce. Skupmy się na temacie "przedni amortyzator" aka Hardtaili.

Ze względu na konstrukcję amortyzatora rozróżniamy następujące rodzaje amortyzatorów rowerowych:

• Standardowe widelce amortyzowane - najczęściej spotykane widelce amortyzowane z systemem teleskopowym (dwie rury o różnych średnicach wsuwają się jedna w drugą)
• Widelce o długim skoku, które są zwykle wykonane jako widelce "dwukoronowe" ("nogi" widelca łączą dwa ogniwa)
• Odwrócone widelce amortyzowane - system teleskopowy, ale tłoki widelców znajdują się na dole. Ten typ konstrukcji zmniejsza masę nieresorowaną, poprawiając przyczepność, ale te widelce są zwykle cięższe i droższe, a ich tłoczki są bardziej podatne na zabrudzenia
• Specyficzne widelce amortyzowane - mniej popularne amortyzatory do rowerów z systemami wielotłoczkowymi i wielodźwigniowymi, a także widelce z pojedynczą golenią

Skokowo widelce można podzielić na:

• Widelce amortyzowane o krótkim skoku - skok 25-30 mm. Te widelce są zwykle używane w tanich rowerach crossowych, rekreacyjnych i miejskich
• Widelce amortyzowane o średnim skoku - skok 50-75 mm lub 75-100 mm. Stosowane w większości rowerów turystycznych, do aktywnej jazdy i cross-country;
• Widelce amortyzowane o dużym skoku - skok 120-300 mm lub większy. Ten typ widelca jest zwykle używany w wyspecjalizowanych rowerach zjazdowych z podwójnym zawieszeniem.

 

 

 

Typ amortyzatora

W zależności od budowy, charakteru użytkowania i oczywiście ceny, rozróżniamy następujące typy amortyzatorów rowerowych:

• amortyzatory sprężynowe
• amortyzatory elastomerowo - sprężynowe
• amortyzatory powietrzne
• amortyzatory olejowo - powietrzne
• amortyzatory olejowo - sprężynowe

Budowa amortyzatorów rowerowych (poziom ekspert)

Amortyzator posiada dosyć skomplikowaną konstrukcję wewnętrzną (wszystko zależy od rodzaju amortyzatora), ale na zewnątrz, jak już pisaliśmy wcześniej, składa się z dosyć prostych elementów. Zacznijmy od samej góry. W główkę ramy wchodzi rura sterowna widelca, która łączy się z głowicą, na której z obydwu stron mogą znajdować się systemy regulacyjne (blokada skoku, regulator sztywności, zawór do pompowania), nieco niżej znajdują się górne golenie, a mniej więcej na ich wysokości lekko wystająca do przodu tak zwana podkowa. Górne golenie wchodzą w dolne golenie, które na sobie mogą mieć mocowania do hamulców tarczowych i v-brake, na ich dole może znajdować się jeszcze jeden regulator odpowiadający za tłumienie drgań i śruby montażowe. Tak się przedstawia amortyzator na oko, ale co się kryje w środku, to dopiero wyzwanie.

Amortyzatory sprężynowe - ten typ obejmuje najtańsze widelce o tradycyjnej konstrukcji. Składa się z jednej lub dwóch sprężyn umieszczonych w goleniach, resorem jest stalowa sprężyna, a tłumienie odbywa się poprzez opór cierny goleni i gumowego ochraniacza. Takie widelce nie mogą działać jako prawdziwy amortyzator, ponieważ nie mają tłumika, ale nadal dodają trochę komfortu do jazdy. Amortyzator sprężynowy nie ma regulacji, z wyjątkiem możliwości zablokowania go. Takie widelce często można spotkać w starszych modelach. Nie wytrzymują długo i często się psują. Ich główną zaletą jest niska cena.

 

 

 

Amortyzatory elastomerowo - sprężynowe - główna sprężyna amortyzująca widelca to dokładnie ta sama sprężyna, co w zwykłym amortyzatorze sprężynowym, ale tutaj dodano nowy element, który, nazywa się elastomer. Jest to miękkie tworzywo sztuczne, które umieszcza się wewnątrz głównej sprężyny, a gdy sprężyna jest ściśnięta, elastomer spłaszcza się, wypełniając puste przestrzenie między zwojami. Kiedy sprężyna jest rozluźniona, tworzywo sztuczne zapobiega bardzo szybkiemu rozluźnieniu sprężyny i stanowi rodzaj amortyzatora. Warto zaznaczyć, że w niskich temperaturach elastomery w tych widelcach stają się twarde i całkowicie przestają działać. Najprostsze i niezawodne, odpowiednie do rowerów rekreacyjnych.

Amortyzatory powietrzne - sprężyną, a zarazem tłumikiem w tym wypadku jest tak zwana "sprężyna" powietrzna. Zamiast stalowej sprężyny w widelcu znajduje się tłoczek i komora powietrzna w goleni widelca. Specjalna pompka wysokociśnieniowa wtłacza powietrze do komory wysokociśnieniowej przez złączkę do pompowania, a gdy tłok zaczyna się poruszać w komorze, pompowane powietrze jest sprężane. Ciśnienie powietrza wewnątrz komory określa miękkość widelca. Zaletą jest niska waga.

 

 

 

Istnieją dwa rodzaje amortyzatorów olejowych

Amortyzatory olejowo - powietrzne - za rolę sprężyny odpowiada tak samo pompowane powietrze, a tłumikiem jest cartidge wypełniony olejem. W takich amortyzatorach istnieją dwa systemy pracy oleju, tak zwana kąpiel olejowa.

Otwarta kąpiel olejowa - gdzie olej i tłumik znajdują się w goleniach widelca. Kąpiel olejowa zapewnia smarowanie uszczelek olejowych i pylników. Widelec w otwartej kąpieli olejowej nie wymaga smarowania części wewnętrznych, posiada regulację odbicia poprzez lepkość oleju, działa płynnie i delikatnie.

Zamknięta kąpiel olejowa - charakteryzuje się zamkniętym tłumikiem, który umieszczony jest w nodze widelca. W takiej konstrukcji do oleju nie dostaje się brud, co ma pozytywny wpływ na widelec. Wymaga on jednak częstszego demontażu, czyszczenia i smarowania. Większa sztywność jest charakterystyczna dla tego typu amortyzatora.

Amortyzatory olejowo - sprężynowe - w przypadku amortyzatorów olejowo - sprężynowych, jedna goleń widelca zawiera sprężynę, a w drugiej goleni jest wkład olejowy i komora. Sprężyna (stalowa lub tytanowa) odpowiada za kompresję, a za prędkość odbicia odpowiada oddzielny wkład olejowy, który jest zestawem podkładek z otworami o różnym przekroju. Obracanie dźwigni regulacji odbicia zmniejsza lub zwiększa pole przekroju tych otworów (system otworów), spowalniając lub przyspieszając odbicie. Zasadniczo odbicie zależy od szybkości przepływu oleju przez otwory we wkładzie.

Istnieją trzy rodzaje mechanizmów olejowo - sprężynowych

Otwarta kąpiel olejowa - najstarszy i najprostszy typ tłumienia. Olej swobodnie znajduje się w widelcu, gdzie również zainstalowany jest tłumik o średnicy ~ 2 cm. Kąpiel olejowa to całkowita objętość oleju używana do obsługi tłumika i smarowania łożysk goleni widelca. Ta konstrukcja jest niezawodna, ale stosunkowo ciężka ze względu na dużą ilość oleju.

Półkąpiel - tłumik znajduje się w jednej z nóg, jest uszczelniony i ma własny zapas oleju, który nie jest używany poza systemem amortyzującym. Każda z goleni widelca zawiera po 5-20 ml gęstego oleju do smarowania prowadnic łożysk goleni. Taka konstrukcja jest lżejsza, olej amortyzatora nie ma kontaktu z tlenem i brudem z zewnątrz, ale jeśli olej wycieknie z tłumika, to widelec będzie wymagał naprawy.

Zamknięty cartidge olejowy - może odnosić się zarówno do kąpieli, jak i półkąpieli (może również pełnić funkcję blokady, bez odbicia). Takiego dampera teoretycznie nie da się zdemontować i naprawić, w przypadku zepsucia się wyrzuca się go i zastępuje nowym.

Cartidge może mieć również funkcję lockout (blokowanie widelca w razie potrzeby). Po zablokowaniu widelca za pomocą systemu blokady olej przestaje przepływać z komory do komory, a widelec staje się sztywny. Jest to przydatne podczas długich przejażdżek szosą i oszczędzania energii na podjazdach. Szczególnie wygodne jest korzystanie ze zdalnej blokady, której przełącznik znajduje się na kierownicy. 

Należy wyróżnić widelce rowerowe firmy Cannondale o nazwie Lefty. We wczesnych modelach do pochłaniania wstrząsów stosowano sprężyny, w nowoczesnych - system powietrzno-olejowy. W konstrukcji widelców "Lefty" zastosowano łożyska igiełkowe, co pozwala widelcowi pracować nawet przy silnym obciążeniu bocznym, które pojawia się podczas zakrętów. Sam widelec jest również interesujący, ponieważ brakuje mu jednej nogi, mocowanie koła jest tylko z jednej strony, więc potrzebna jest specjalna piasta. Ponadto widelec jest widelcem odwróconym, górna goleń widelca znajduje się na dole, co pozwala zmniejszyć masę resorowaną (nazywamy to konstrukcją upside down). Zaletą tego widelca jest zmniejszona masa i lepsza sztywność skrętna całej konstrukcji. 

 

 

 

Skok amortyzatora (zawieszenia) i SAG

Zacznijmy od SAGu. Jest to wartość procentowa, przy której następuje ugięcie się amortyzatora podczas jazdy w naturalnej pozycji. Dlatego warto go odpowiednio ustawić. W zależności od terenu i zaawansowania jazdy kanony wartości SAGu mają się następująco:

• Rekreacyjne XC - 10-20% - czyli przy obciążeniu naszego amortyzatora tylko własną masą ciała, górne golenie mają opuścić się mniej więcej na 1/5 całe swojej długości od pozycji wyjściowej.
• Enduro - 20-30%
• Jazda ekstremalna w tym Downhill - 25-35%

Zbyt mały SAG, spowoduje odbijanie się od przeszkód i niewykorzystanie całego skoku widelca. Zbyt duży SAG spowoduje dobijanie zawieszenia.

Każdy amortyzator ma swój skok. Skok to wartość, która pokazuje, jak bardzo dany amortyzator może się skompresować. Jaki jest cel tej kompresji? Siła uderzenia musi zostać w jak największym stopniu skompensowana przez amortyzator, ponieważ jest to jego bezpośrednie zadanie. Tylko niewielki wybój może zostać pochłonięty przez widelec o krótkim skoku wynoszącym około 100 mm. A co jeśli lecisz z góry i masz sporo wybojów, które zbierzesz dosłownie w 1-2 sekundy? Potrzebujesz dużego skoku, przepraszam, bardzo dużego skoku, aby nie stracić kontroli nad rowerem. Dlatego rowery do szybkich zjazdów mają skok 200 mm i większy.

W zależności od podłoża i konstrukcji roweru stosuje się następującą gradację pochłaniania wstrząsów:

• 20-40 mm - amortyzatory szutrowe
• 40-80 mm - rowery miejskie lub hybrydowe
• 100-120 mm - cross - country
• 130-140 mm - trail
• 150-180 mm - enduro
• >200 mm - downhill

Zastosowanie amortyzatora w zależności od stylu jazdy

Amortyzatory do dyscypliny cross-country mają skok 80-100 mm, hamulce tarczowe i wyróżnia ich niska waga. Pochłanianie wstrząsów odbywa się poprzez pompowanie powietrza do komór wysokociśnieniowych. Do kompensacji w drugiej nodze widelca stosuje się olej o różnej lepkości, w zależności od pory roku. Takie widelce są używane nie tylko przez światowej klasy profesjonalistów w zawodach, ale także przez zaawansowanych amatorów. Prostsze widelce do takich rowerów mają aluminiowe lub stalowe elementy, rolę amortyzatora pełni sprężyna i olej. W niezwykle rzadkich i budżetowych modelach rowerów stosowane są piwoty do montażu hamulców typu v-brake. W dyscyplinach enduro, all-mountain i downhill stosuje się widelce amortyzowane z takim samym systemem pochłaniania wstrząsów jak w cross-country, różnią się jedynie skokiem widelca: od 120-140 mm do 200 mm. Im większe obciążenie widelca i im więcej przeszkód, tym większy skok. Widelce zjazdowe mają podwójną koronę dla zwiększenia trwałości i zwiększoną średnicę goleni, co pozwala zwiększyć sztywność skrętną widelca. 

Rowery turystyczne, miejskie i niektóre rowery Gravel Enduro wykorzystują widelce amortyzowane o krótkim skoku 30-70 mm. Są to zarówno proste amortyzatory elastomerowe, jak i bardziej zaawansowane powietrzne. Krótki skok amortyzatora takich widelców zapewnia wystarczającą amortyzację na małych wybojach i nie wpływa na geometrię roweru. 

 

 

 

Ustawienia amortyzatora

Charakter jazdy, poziom zaawansowania, kompletacja roweru, teren, to wszystko ma wpływ na pracę naszych systemów amortyzujących. Żeby wszystko chodziło jak należy i gdzie należy, prawie każdy amor posiada specjalne elementy dla poszczególnych ustawień, przyjrzyjmy się im z bliska.

Lockout (blokada widelca). Przydatne podczas jazdy po szosie lub pod górę. Amortyzacja widelca w tym ustawieniu blokuje się (brak sprężynowania), nie występuje efekt kołysania, dzięki czemu oszczędza się energię. Regulator zazwyczaj znajduje się po prawej stronie widelca lub jest zamocowany na kierownicy, co pozwala manewrować tym ustawieniem podczas jazdy.

Preload - reguluje sztywność sprężyny. To ustawienie pozwala dostosować SAG - wartość procentową, która pokazuje, jak bardzo widelec ugnie się, jeśli go obciążymy. W rowerach mtb dla zwykłej jazdy - 15-20%, dla sportów ekstremalnych - 25-30%. Jeśli widelec ugina się zbyt mocno, może nie mieć wystarczającego skoku, aby pokonywać przeszkody, lub widelec będzie za mocno "chodził" podczas przyspieszania, lub podjeżdżania pod górę. A jeśli nie jest wystarczająco ugięty, będzie mocno uderzał w ręce podczas kontaktu z przeszkodą, nie zapewniając wystarczającej amortyzacji. W widelcach pneumatycznych jest to regulowane przez ilość powietrza pompowanego do widelca w zależności od masy użytkownika. 

Rebound odpowiada za szybkość, z jaką sprężyna powraca do pierwotnej pozycji po ściśnięciu. Odpowiada za miękkość i szybkość, z jaką widelec będzie gotowy do ponownej pracy. Zasadniczo odbicie zależy od prędkości przepływu oleju przez otwory wkładu (cartidge). Im szerszy otwór, tym wyższy współczynnik odbicia. Jest to przydatne podczas pokonywania różnego rodzaju nierówności. Jeśli masz przed sobą drogę z wieloma małymi przeszkodami - ustaw odbicie do pozycji szybkiej, a widelec poradzi sobie ze wszystkimi drobiazgami na drodze. Podczas jazdy po głębokich wybojach, takich jak dziury na drogach, ważne jest, aby używać widelca z wolnym odbiciem, aby tracić kontrolę nad rowerem, a widelec zapewniał płynną jazdę. 

Compression (stopień kompresji sprężyny). Regulacja odpowiedzialna za szybkość, z jaką widelec ściska się w wyniku uderzenia o powierzchnię. Rozróżnia się kompresję wolną (low-speed) i szybką (high-speed).

Low-speed compression pozwala precyzyjnie dostroić wrażliwość widelca podczas pokonywania małych nierówności, minimalizując kołysanie podczas pedałowania, stukanie podczas hamowania, rozłożenie ciężaru w zakrętach itp. Skok sprężyny będzie płynniejszy i bardziej miękki. Odpowiedni do jazdy na wprost. 

High-speed compression odpowiada za wydajność widelca na zjazdach, dużych wybojach, kamieniach, dołach, lądowaniu po skoku itp. Tutaj sprężyna będzie sztywniejsza i momentalnie będzie włączać się do swojej pracy. Przeznaczenie to bardziej agresywna jazda. W droższych rowerach pokrętło kompresji znajduje się na kierownicy i umożliwia regulację prędkości skoku widelca podczas jazdy. 

 

 

 

Podsumowanie

Jak widać, temat amortyzatorów jest bardzo obszerny, sama budowa amortyzatorów rowerowych to cała nauka, ale aby wybrać dobry amortyzator, warto zaczerpnąć trochę wiedzy. Wybieraj taki amortyzator, który pasuje do Twojego stylu jazdy i który zapewni łatwość obsługi, resztą niech zajmują się fachowcy. Ceny amortyzatorów wahają się od około 200 zł (proste amortyzatory sprężynowe), do nawet ponad 5000 zł (lekkie powietrzne amortyzatory). 

Suntour, RST, Manitou, Fox, Rock Shox, Marzocchi, właśnie z tymi nazwami najczęściej się spotkacie przy wyborze swojego amortyzatora. Każdy ma swoje mocne i słabe strony. Po prostu wybierz odpowiedni dla siebie, a z naszej strony dostałeś dużo wskazówek, aby ten wybór sobie ułatwić.